Хүнсний луйвар нь санхүүгийн ашиг олох зорилгоор хүнсний бүтээгдэхүүний чанар, агууламжийн талаар худалдан авагчдыг төөрөгдүүлэн, санаатайгаар хууран мэхлэх зорилгоор хийсэн аливаа үйлдлийг хэлнэ.

Дэлхий даяар хуурамч хүнс худалдаалах явдал нь маш их ашиг орлоготой хууль бус үйл ажиллагаа болсон. Дэлхий нийтэд үзүүлэх нөлөөг үнэлэхэд хэцүү байдаг ч зарим мэргэжилтнүүд үүнийг жилд 40 тэрбум долларын ашиг олдог байж магадгүй гэж үнэлж байна.

Хэрэглэгчид худалдан авч буй хүнсний бүтээгдэхүүний чанар, аюулгүй байдал баталгаатай гэдэгт итгэлтэй байх нь чухал байдаг. Ихэнх хүмүүс тодорхой брэндийн бүтээгдэхүүнийг чанараараа нэр хүндтэй байдгаас бусад брэндээс илүүд үздэг. Зарим нь бүр бүтээгдэхүүний онцлог шинж чанар, орц найрлагынх нь төлөө илүү үнэ төлөхөд ч бэлэн байдаг. Энэ нь луйварчдын анхаарлыг татаж, өндөр чанартай орц найрлагыг хямд үнэтэй орцоор сольж, үнийн зөрүүнээс ашиг олохыг оролддог.

Хүнсний луйврын эрсдэлийг бууруулахад хэцүү байж болно. Луйвар нийлүүлэлтийн сүлжээний аль ч шатанд тохиолдож болох бөгөөд зарим тохиолдолд үүнийг тусгай тоног төхөөрөмжгүйгээр илрүүлэх боломжгүй байдаг. Хөгжиж буй орнуудад хүнсний луйврыг илрүүлэх техникийн чадавхи дутмаг байдгаас асуудал улам дорддог.

.....

Бидний эргэн тойрон дахь элемент бүр өөрийн гэсэн химийн онцлог шинж чанартай байдаг. Энэ шинж чанар нь нейтрон, протон, электронуудаас бүрдсэн атомын бүтцэд тулгуурладаг. Протоны тоо ижил боловч нейтроны тоо өөр байвал тэдгээрийг изотоп гэж нэрлэдэг бөгөөд энэ нь бүтээгдэхүүн жинхэнэ эсэхийг шинжлэх ухааны үндэслэлээр тодорхойлоход тусалж чаддаг.

Хүнсний бүтээгдэхүүн дэх тогтвортой изотопын харьцаа нь хоол хүнсийг хэзээ, хаана, ямар орчин нөхцөлд үйлдвэрлэсэн зэрэг янз бүрийн хүчин зүйлээс хамааран өөр өөр байдаг. Жишээлбэл, Хойд Европт өвлийн хүлэмжинд ургуулсан улаан лоолийн тогтвортой нүүрстөрөгчийн изотопын харьцаа нь Өмнөд Америкт зуны улиралд хөрсөнд ургуулж, хураасан улаан лоолийн нүүрстөрөгчийн изотопын харьцаанаас ялгаатай байдаг.

Тогтвортой изотопыг хэмжихдээ хүнд болон хөнгөн хэлбэрийн харьцааны маш жижиг ялгааг илрүүлэх чадвартай тусгай тоног төхөөрөмж ашигладаг. Энэ мэдээллийг хүнсний гарал үүслийг тодорхойлоход ашиглаж болно. Тогтвортой изотопын харьцаа нь байгаль дээрх хүнсний "хурууны хээ" буюу гарын үсэгтэй төстэй юм. Энэ далд нотолгоо нь бидний худалдаж авч буй хүнс шошгон дээр бичсэн жинхэнэ орц найрлагаас бүрдсэн эсэх, эсвэл хуурамч эсэх талаар мэдээлэл өгөх боломжтой. Эдгээр изотопын хурууны хээний дагуу эрдэмтэд хүнсний бүтээгдэхүүний газарзүйн болон ургамлын гаралтай эсэхийг хянах боломжтой.

Изотопууд нь химийн бүтэц ижил боловч изотопын гарын үсэг өөр хямд орцуудаар хүнсний бүтээгдэхүүнийг хуурамчаар орлуулсан эсвэл бүрэн сольсон эсэхийг илрүүлэх боломжийг олгодог. Жишээлбэл, байгалийн орцын оронд нийлэг амт оруулагч, зөгийн баланд өндөр фруктозын сироп нэмэх, эсвэл шинэхэн шахсан жүүсийн оронд өтгөрүүлсэн жүүс ашиглах гэх мэт.

Хүнсний бүтээгдэхүүний нийлүүлэлтийн итгэлцлийг хадгалах нь хүнсний үйлдвэрлэгчид болон хэрэглэгчид аль алинд нь өндөр ач холбогдолтой асуудал юм. Үйлдвэрлэгчид зах зээлд нэвтрэх болон өндөр үнээр бүтээгдэхүүнээ худалдах боломжийг олж авахын тулд нэр хүнд дээрээ ихээхэн анхаардаг. Хэрэглэгчид худалдан авч буй хүнсний бүтээгдэхүүн аюулгүй бөгөөд чанарын баталгаатай байхыг хүсдэг.

Гэвч өндөр чанартай болон чанар муутай хүнсний бүтээгдэхүүний үнийн ялгаа нь луйварчдыг татдаг бөгөөд тэд хямдхан орц нэмж оруулах эсвэл өндөр үнэтэй брэндийг хямд бүтээгдэхүүнээр орлуулан ашиг олдог. Жил бүр хүнсний луйврыг 50 тэрбум доллароос илүү борлуулалт хийдэг гэж мэргэжилтэнгүүд үнэлдэг.

Хэрэглэгчид хулхидуулдаг; нэр хүндтэй үйлдвэрлэгчид борлуулалтаа алдаж, нэр хүнд олж авах боломжгүй болдог бөгөөд зах зээлд буцаж нэвтрэх боломжгүй болдог; шударга бус худалдаачид шударга бус аргаар ашиг хүртдэг. Мөн хуурамч хүнсний бүтээгдэхүүн нь жинхэнэ бүтээгдэхүүн шиг аюулгүй байдлын баталгаа байдаггүй. Хүнсний бүтээгдэхүүний жинхэнэ эсэх болон аюулгүй байдлыг хэрхэн баталгаажуулж, хэрэглэгчийн эрүүл мэндэд учирч болох эрсдэлийг бууруулах вэ?

Салбар нь таних тэмдэг болон баримт бичгийг ашиглан энэ луйврыг зогсоохын тулд гэрчилгээжүүлэлтийн процесуудыг боловсруулсан. Гэсэн хэдий ч, мэдээллийг баталгаажуулах лабораторийн шинжилгээ байхгүй бол, үйлдвэр шударга бус худалдаачидтай тэмцсэн хэвээр байна. Изотопууд энэ дутагдаж байгаа баталгаажуулалтыг хангаж чаддаг. Байгаль дээрх химийн элемент бүр өөрийн гэсэн онцлог шинж чанартай байдаг. Нэг төрлийн бодисын атомууд жингээр ялгаатай байж болох бөгөөд энэ нь тэдний нейтроны тоо өөр байгаагаас үүдэлтэй. Эдгээр атомыг изотоп гэж нэрлэдэг.

Эдгээр изотопуудын харьцаа хүнсний бүтээгдэхүүн хэрхэн, хаана, ямар орчин нөхцөлд үйлдвэрлэгдсэнээс хамааран өөрчлөгддөг. Энэ ялгаа нь нарийн боловч энэ жижиг ялгааг "илрүүлэх шалгалт" болгон ашиглаж болдог. Изотопын харьцаа нь хүнсний бүтээгдэхүүн доторх далд байгалийн баталгаа өгдөг; энэ нь бүтээгдэхүүн хуурамч эсэх эсвэл шошгонд бичигдсэн газраас ирсэн эсэхийг шалгаж болох юм.

Одоогоор эрдэмтэд эдгээр байгалиасаа өөрийнх мэдээллийг унших аналитик аргачлалуудыг хөгжүүлж, баталгаажуулж байна. Энэ нь үндэсний зохицуулагч байгууллагууд болон үйлдвэрлэгчдэд өөрсдийн хяналтын системийг баталгаажуулахад туслах болно. Энэ шинэ изотопын аргачлалын тусламжтайгаар хэрэглэгчид худалдан авч буй хүнсний бүтээгдэхүүний жинхэнэ байдалд итгэлтэй байх боломжтой болно

Эх сурвалж: IAEA